عجيب‌ترين دروغ‌هاي اينترنتي كه كاربران ايراني گفتند و همه باور كردند!!

Hoax يا Hoaxes به اخبار و مطالب و عكس‌‌هاي فريبنده مي‌گويند كه بيشتر جهت شوخي يا تحريف واقعيتي ايجاد شده و منتشر شده باشند. هَوكس را مي‌توان «دست انداختن» نيز معني كرد كه از Hocus Pocus يا تردستي گرفته شده است.

موضوع هر هوكس نيز بستگي به هدف سازنده‌ي آن دارد. شوخي‌هاي معروفي نظير پايان دنيا يا نمايش مشهور راديويي اورسون ولز بر اساس كتاب جنگ دنياهاي اچ.جي.ولز كه اورسون ولز در نقش خبرنگاري با جديت صحنه‌ي حمله‌ي مريخي‌ها را تعريف كرده و چند شهر آمريكا را در هراس فرو برد از نمونه هوكس‌هاي راديويي در قرن گذشته هستند. دروغ‌هاي آوريل و دروغ‌هاي نوروزي را نيز با اين كه لو رفته‌اند اگر ماهرانه و باورپذير طراحي شوند شايد بتوان در زمره‌ي هوكس‌ها قرار داد مانند شوخي نوروزي روزنامه شرق در مورد كج شدن برج ميلاد.

معمولاً لينك يك خبر يا تصويري خاص به نسبت اهميت خبري آن يا منافع براي توزيع‌كننده آن، از درجات خاصي از توجه برخوردار است. بسياري از افراد نيز اخبار و برنامه‌هاي تلويزيوني را بيش از هر رسانه‌ي ديگر باور مي‌كنند و بعضي افراد نيز اينترنت را با همان قياس رواني و ذهني نوعي «تلويزيون» مي‌پندارند و در نتيجه باور اخبار و عكس‌هاي هوكس كه معمولاً به صورت حرفه‌اي تهيه مي‌شود براي آنان ساده‌تر مي‌شود.

در اين زمينه صدها مورد ريز و درشت را مي‌توان مثال زد.

در رسانه‌هاي ديگر اين به ندرت اتفاق مي‌افتد نظير شوخي فردي كه خبر دستگيري كيانوش استقرارزاده در روستاي برره توسط ماموران جمهوري اسلامي را تلفني به مجريان برخي شبكه‌هاي ماهواره‌اي فارسي گفته بود و مدتي موجب مزاح شده بود يا خبر غيرواقعي حل معماهاي اينشتاين توسط دختري ايراني كه ابتدا توسط تلويزيون ايران و بعد در رسانه‌هاي ديگر منعكس شد و مثال‌هايي از اين قبيل. اما در اينترنت اين موضوع به دليل تراكم اطلاعات و نيز مسائل خاص فني و تكنيكي نظير استفاده از جلوه‌هاي فتوشاپ و نرم‌افزارهاي گرافيكي بيشتر اتفاق مي‌افتد و شايد به دليل توسعه‌نيافتگي اينترنت در ايران مقداري براي عامه باورپذيرتر باشد.
اما... :

■ صيغه شيرين‌ترين لذت!
در تاريخ 29 فروردين امسال عده‌اي از زنان محجبه در اعتراض به بدحجابي در مقابل مجلس تجمع كردند. خبرگزاري مهر عكس‌هايي از اين تجمع و حواشي آن تهيه كرد. متن تصوير پلاكارد يكي از اين عكس‌ها دستكاري شده و به اين جمله تغيير يافت: «صيغه شيرين‌ترين لذتي است كه نصيب زن مسلمان مي‌شود»! و به فاصله كمتر از چند روز در صدها سايت و وبلاگ منتشر شد. بسياري آن را در سايت و وبلاگ خود به كار برده و تفسيرهاي متعدد مذهبي و سياسي نيز از آن ارائه دادند. تا جايي كه حتي سعيد ابوطالب نماينده تهران نيز جوگير شده و در مجلس در مورد آن عكس جنجال به پا كرد! هنوز در برخي كليپ‌هاي شبكه‌هاي ماهواره‌اي فارسي‌زبان اين تصوير تحريف‌شده را به عنوان عكسي مستند از رويدادهاي ايران به كار مي‌برند.
كاربراني كه با يك نرم‌افزار خوشنويسي نظير چليپا يا كلك كار كرده باشند يا حداقل قواعد خوشنويسي را بدانند در اولين نگاه و به سادگي متوجه جعل ناشيانه‌ي نوشته مي‌شوند. مخصوصاً چليپا و نامه‌نگار و بسياري نرم‌افزارهاي خوشنويسي ديگر كه فاصله‌گذاري نامناسب نقطه‌هاي آن به خوبي مشهود است.

■ پاسارگاد زير آب رفت
با انعكاس خبر عمليات ساخت سد سيوند در منطقه تنگه‌بلاغي و نزديك بناهاي تاريخي استان فارس و نزديك شدن زمان آبگيري آن، موضع‌گيري‌هاي بسياري از سوي معترضين در سايت‌ها و شبكه‌هاي مختلف ماهواره‌اي انجام پذيرفت. در روزهاي اخير تصاوير دستكاري شده‌ي فوق را با ذكر اين خبر كه پاسارگاد و مقبره كوروش زير آب رفته است در اينترنت منتشر نمود كه ادامه‌ي ماجرا را مي‌توان حدس زد! در اين خبر كه توسط گروهي اينترنتي با عنوان ايران عشق تكثير شده آمده است:
«اكنون خبري داريم كه دل هر ايراني عاشق و وطن دوستي را خشمگين و برافروخته مي‌سازد! چندي پيش سد سيوند در حال آبگيري بود كه با اين كار پاسارگاد، آرامگاه كوروش كبير، اين بزرگ‌مرد آريايي به زير آب مي‌رود. و اكنون اين اتفاق افتاده است. سد آبگيري شده و آرامگاه كوروش كبير و بخش بزرگي از پاسارگاد در حال فرو رفتن به زير آب است».
توضيح اين كه سد سيوند تا اين لحظه هنوز به مرحله‌ي آبگيري نرسيده است! هر دو يعني هم متن و هم عكس‌ها در اين خبر فريب‌آميز هستند.

■ مسخ دختر هلندي
قضيه‌ي مسخ دختر هلندي به دليل اهانت به قرآن‌خواني مادرش، از مشهورترين هوكس‌هاي مذهبي در اينترنت ايراني است كه در سال گذشته اتفاق افتاد. تصوير واقعي مربوط به مجسمه‌اي ساخته پاتريشيا پيچي‌نيني و از جنس سيليكون و كائوچو و طرحي ژنتيكي در مورد تكامل حيوانات است كه در نمايشگاه آثار وي به نمايش درآمده و از آن عكس گرفته شده است. يك سايت سرگرمي تركي آن را نقل كرده و خبرگزاري آفتاب كه بعداً صحت اين خبر را رد كرد، آن را با تيتر «مسخ به خاطر توهين به قرآن» منعكس و به زودي در صدها سايت و نشريات مختلف تكثير شده و حتي به تعداد زياد از آن فتوكپي و تصوير تهيه و در محافل و شهرهاي مذهبي توزيع شد.
خود عكس اصيل بوده و هيچ گونه دستكاري در آن رخ نداده است. اين خبر ضميمه‌ي آن است كه موجب ايجاد اين ذهنيت و باور شده است.

■ كج شدن برج ميلاد
اگر چه اين قضيه‌ي برج ميلاد در آستانه نوروز 74 منشاء مطبوعاتي دارد اما در اينترنت نيز به دليل انعكاس آن در سايت روزنامه شرق در همان ساعت‌هاي اوليه به ويژه از سوي برخي سايت‌ها و وبلاگ‌هاي خارج از كشور كه از قضيه‌ي شوخي نوروزي شرق اطلاع نداشتند و به محتواي طنزآميز آن دقت نكرده بودند با واكنش‌هاي بعضاً تند سياسي عليه بي‌كفايتي مسؤولين نظام ايران مواجه شد! چون چند روزي نيز به نوروز مانده بود، اين شبهه براي افراد بيشتر به وجود مي‌آمد كه خبر واقعي است. اتكاي مطلق به اينترنت و در واقع روزنه‌ي شيشه‌اي مانيتور به عنوان تنها منبع خبرگيري نيز از آسيب‌هاي جدي يك رسانه به شمار مي‌رود.

■ تهران شهر ماهواره‌ها
مدتي اين عكس نيز به عنوان عكسي از تهران كه پشت‌بام‌هاي آن را انبوهي از ديش‌هاي ماهواره پوشانده در سايت‌ها و حتي برخي مطبوعات ديده مي‌شد. در نگاه اول به خاطر بافت ساختمان‌ها به نظر مي‌رسد واقعاً تهران باشد اما عكس ظاهراً تصوير شهري در لبنان است.
خود عكس واقعي است. خبر غيرواقعي ضميمه و تيتر آن اين گونه القا كرده كه اينجا زاويه‌اي از تهران است.